سیل.یکی از خطرناک ترین و شایع ترین حوادث طبیعی است که در سراسر جهان اتفاق می افتد. در استان لرستان و در حوضه آبخیز رودخانه کشکان نیز، این بلای طبیعی یکی از پرتکرارترین حوادثی است که هرساله اتفاق می افتد و علاوه بر خسارات مالی فراوان جان برخی از مردم منطقه را نیز به کام مرگ می برد. در فروردین سال 98 سیل. که اتفاق افتاد، یکی از بی سابقه ترین سیل.های ثبت شده در 200 سال اخیر بود؛ بنابراین، توسعه نقشه های حساسیت سیل.و تهیه حریم رودخانه، برای شناسایی مناطق سیل.ب در حوضه آبخیز برای بهبود مدیریت و تصمیم گیری سیل.ضروری است. هدف اصلی این مطالعه ارزیابی عملکرد تابع شواهد وزنی و تابع شواهد قطعی برای تهیه نقشه حساسیت سیل.ب در حوضه آبخیز رودخانه کشکان است. این مقاله با استفاده از وزن عوامل یا شواهد وزنی (WoE)و مدل شواهد قطعی (EBF) بر اساس سیستم اطلاعاتی جغرافیایی (GIS) در حوضه رودخانه کشکان نقشه حساسیت منطقه به سیل.ب را بدست آورده است، که در آن موقعیت جغرافیایی 260 نقطه سیل.گیر مشخص شده در منطقه به صورت تصادفی به یک گروه متشکل از (70 درصدی) برای واسنجی و یک گروه (30 درصدی) برای اعتبارسنجی تقسیم شدند. هر دو مدل 14 فاکتور موثر در ایجاد سیل.را مورد توجه قرار داده اند که عبارتند از: شیب، جهت شیب، زمین شناسی، جنس خاک، کاربری اراضی، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، توان آبراهه (SPI)، بارش، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، پوشش گیاهی (NDVI)، انحنای شیب (Curvatior)، تراکم آبراهه و مدل ارتفاعی رقومی منطقه. همچنین برای اعتبار سنجی، نتایج مدل ها از منحنی راک استفاده شد. بر اساس مدل EBF، 32/47 درصد از سطح منطقه در کلاس خطر متوسط تا خیلی زیاد قرار دارد و بر اساس مدل WOE حدود 8/52 درصد از سطح منطقه در کلاس خطر متوسط تا خیلی زیاد قرار دارد. به منظور اعتبارسنجی نقشه های پیش بینی پتانسیل.سیل.خیزی، از منحنی ROC استفاده شد. از بین دو مدل WOE و EBF، بیشترین صحت به مدل EBF (875/0) اختصاص داشت؛ بنابراین در زمینه پتانسیل.یابی خطر سیل.خیزی، مدل EBF نسبت به مدل WOE دارای عملکرد بهتری است.

حوضه آبخیز تالار با ویژگی های متنوع کاربری اراضی، هیدرولوژی و پوشش گیاهی در استان مازندارن قرار گرفته است که در سال های اخیر شاهد وقوع سیل.ب های مخرب در آن هستیم. در این پژوهش به منظور اولویت بندی سیل.خیزی زیرحوضه های تالار تحت شرایط هیدرولوژیکی و فیزیوگرافی متفاوت با مساحت 6/189613 هکتار در کاربری های کشاورزی، مسکونی، مرتع و جنگل اقدام شد. ابتدا حوضه را به شش زیرحوضه شامل شیرگاه، کارمزد، دراسله، پل سفید، ارژنگ رودبار و چاشم تقسیم کرده و برای هر زیرحوضه پارامترهای ژیومتری، اقلیمی، نفوذپذیری و فیزیوگرافی مانند مساحت، محیط، طول آبراهه اصلی، طول و شیب حوضه، زمان تمرکز، CN و دبی با استفاده از نرم افزار GIS محاسبه شد. زمان تمرکز بر اساس خصوصیات حوضه با روش های برانس بای ویلیامز، جانسون، پیلگریم مک درمات، کرپیچ، کالیفرنیا، چاو، اسپی، ونتورا بررسی شد که روش برانس بای ویلیامز با 2/19 ساعت مناسب ترین روش برای حوضه تالار بود. بر اساس روش SCS سهم هریک از زیرحوضه ها در سیل.خروجی از کل حوضه تعیین شد. نتایج دبی حداکثر لحظه ای سیل.ب نشان داد پل سفید با دبی 380 مترمکعب بر ثانیه بیشترین دبی را طی دوره آماری 1365 1398 داشته است. زیرحوضه ها از نظر مشابهت پتانسیل.سیل.خیزی، فرسایش، پوشش گیاهی و تاثیرات عملکرد انسانی به سه گروه با پتانسیل.سیل.خیزی زیاد، متوسط و کم تفکیک شده اند. نتایج نشان داد بیشترین مقدار سیل.خیزی در هر یک از زیرحوضه ها به ترتیب شامل زیرحوضه چاشم با 19/29 درصد، دراسله 25/23 درصد و در نهایت، شیرگاه 76/16 درصد است.

یکی از مهم ترین دلایل وقوع سیل.ب و خسارات مالی و جانی ناشی از آن، تجاوز به حریم رودخانه و کاربری نامناسب اراضی است. یکی از ابزارهای مدیریتی پیش بینی شدت خسارات ناشی از سیل.ب، برای مهار آن، پهنه بندی سیل.است. هدف اصلی این تحقیق ارزیابی اثر سناریوی آمایشی در مساحت پهنه های خطر و میزان خسارت ناشی از سیل. در بازه ای به طول 21 کیلومتر از بستر اصلی رودخانه ی گرگان رود در حوضه ی آبخیز سد بوستان است. بدین منظور ابتدا داده های اولیه ی مدل از قبیل مشخصات هندسی رودخانه و مقاطع عرضی (316 نمونه)، ضرایب زبری برآورد شده به روش کاون و دبی اوج هیدروگراف های محاسبه شده با روش توزیعی مفهومی مادکلارک وارد مدل هیدرولیکی HEC-RAS شد و پس از محاسبه ی تراز آب، پهنه های خطر سیل.با دوره بازگشت های 2، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 سال در دو شرایط کاربری فعلی و سناریوی آمایشی، با استفاده از نرم افزار HEC-GeoRAS در 5 کلاس ترسیم گردید. نتایج آزمون آماری نشان داد که پهنه های خطر سیل.با دوره بازگشت های مختلف در کاربری آمایشی به طور معنا داری (P>0.01)، کاهش می یابد. در این مطالعه برای ارزیابی خسارت سیل.نیز از معادله ی عمومی ریسک استفاده شد و نقشه های خسارت عددی و ریالی سیل. پس از شناسایی و کلاس بندی تعداد و درجه ی آسیب پذیری عناصر در معرض خطر در 5 کلاس تهیه گردید. نتایج نشان داد که کلاس خسارت احتمالی در کاربری فعلی بزرگ تر از کاربری آمایشی است. نتایج حاصل از آزمون معنا داری نشان داد که میزان خسارت ریالی در کاربری سناریوی آمایشی به طور معنا داری (P>0.01)، افزایش یافته است، که علت آن را می توان به اختصاص مساحت بیشتری از اراضی کشاورزی به منزله ی عناصر با ارزش تر در پهنه های سیل.گیر کاربری آمایشی نسبت داد.

سالانه در نقاط مختلف جهان، جان و مال بسیاری از مردم در اثر وقوع سیل.به خاطر مخاطره می افتد. تغییرات کاربردی ارضی، شهرنشینی، ساخت و ساز غیراصولی و اشغال ارضی حاشیه رودخانه اثرات مهمی در وقوع این خطر دارند. در تحقیق حاضر دشت سیل.بی رود زیارت که بیشتر شامل مناطق مسکونی شهر گرگان می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا نقشه های توپوگرافی و کاربری اراضی حوزه آبخیز شهر گرگان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی رقومی گردد. با توجه به توپوگرافی منطقه، حوضه آبخیز مورد نظر به 15 زیر حوضه کوچکتر تقسیم گردید. همچنین با توجه به شرایط هیدرولیکی و هیدرولوژیکی رود زیارت به 9 بازه تقسیم شد. سپس اقدام به محاسبه هیدروگراف های سیل.در دوره های بازگشت 2، 5، 10، 25، 50، 100 و 200 ساله به روش ماسکسنگام- کانژ شد. با انجام عملیات میدانی و نقشه برداری در طول مسیر رودخانه، مشخصات هندسی این رودخانه در 55 مقطع عرضی برداشت شدند. در مرحله بعد، با استفاده از نرم افزار HEC-RAS پروفیل سطح آب در هر بازه برای دوره های بازگشت معین محاسبه گردید. آنگاه نقشه های پهنه بندی خطر سیل.در دوره های بازگشت مختلف با استفاده از نرم افزار ArcView GIS تهیه گردید. با تلفیق این نقشه ها با نقشه کاربردی ارضی حوضه، سطح و عمق میانگین سیل.برای مناطق در معرض خطر تعیین گردید. در نهایت با استفاده از نتایج این تحقیق راه کارهای مدیریتی مناسب پیشنهاد گردید.

امروزه مخاطرات محیطی و مقابله با آن ها ازجمله مهم ترین دغدغه های پژوهشگران در زمینه برنامه ریزی محیطی و مدیریت بحران است. از میان این مخاطرات، پدیده سیل.به عنوان یکی از پرخطرترین بلایای طبیعی است که در مدیریت بحران باید نگاه ویژه ای را به آن معطوف داشت؛ بنابراین اولویت بندی زیرحوضه ها جهت اجرای عملیات آبخیزداری با نگاه مقابله با سیل.و کنترل آن، امری ضروری به نظر می رسد. در این تحقیق سعی شده تا حوضه های حوضه آبخیز گنجوان در استان ایلام جهت اجرای طرح های آبخیزداری مقابله با سیل.خیزی با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره الکتره اولویت بندی شود. برای این منظور حوضه آبخیز موردمطالعه به پنج زیرحوضه ریزه وند، سرچم ده هارون، سرپتک، سرتنگ بیجار و گنجوان تقسیم گردید. معیارهای مورد نظر جهت اولویت بندی شامل سنگ شناسی، شیب، ارتفاع، بارش، کاربری اراضی و تراکم زهکشی می باشد. وزن معیارها بر اساس مدل آنتروپی آن ها به دست آمده و با استفاده از مدل الکتره  زیرحوضه های آبخیز در منطقه اولویت بندی، بررسی و سپس نقشه ی اولویت بندی این زیرحوضه ها تهیه شد. نقشه ی اولویت بندی خطر سیل.در منطقه ی موردمطالعه نشان می دهد که زیرحوضه ی گنجوان با بیشترین پتانسیل.سیل.خیزی در اولویت اول و زیرحوضه ی سرتنگ بیجار در اولویت دوم جهت اجرای طرح های آبخیزداری مقابله با سیل.قرار دارند. دلیل بالا بودن خطر سیل.خیزی این زیرحوضه، ساختار زمین شناسی منطقه است که در قسمت بالادست از سازند گچساران با نفوذپذیری کم و در قسمت پایین دست از سازندهای بسیار حساس به فرسایش رسوبات آبرفتی دوران چهارم زمین شناسی پوشیده شده اند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تحلیل خطر سیل. از اهمیت بسزایی در طراحی و برنامه ریزی جهت کاهش خسارت های ناشی از وقوع سیل.برخوردار است. سیل.پدیده ای چندبعدی است که با مشخصه های وابسته بهم توصیف می شود. لذا لازم است همه مشخصه های آن به صورت همزمان تحلیل شود تا برآورد دقیقتری از ریسک وقوع آن به دست آید. در این مطالعه، تحلیل دو و سه متغیره سیل.ب در حوضه آبخیز بازفت واقع در استان چهارمحال و بختیاری انجام شد. به این منظور، سه مشخصه سیل.شامل حجم سیل.(V)، زمان تداوم سیل.(D)، و دبی اوج سیل.(P)، از 98 رخداد ثبت شده در ایستگاه هیدرومتری این حوضه استخراج شد. توابع مفصل تودرتو برای مدل کردن ساختار وابستگی این سه متغیر انتخاب شد. شش تابع مفصل کلایتون، جویی، فرانک، تی استیودنت، گوسی و گامبل برای پیوند دو و سپس سه متغیر یاد شده استفاده شد. در نهایت، با استفاده از توزیع توام بدست آمده، دوره بازگشت های توام اولیه، ثانویه و شرطی محاسبه شد. بر اساس آزمون کلموگروف-اسمیرنوف مناسبترین توزیع حاشیه ای برای داده های حجم سیل. دبی اوج سیل.و زمان تداوم سیل.بترتیب لوگ گاما، ویبول و لوگ نرمال تعیین شدند. دو متغیر دبی اوج و حجم سیل.بهترین زوج برای ایجاد تابع توزیع دومتغیره هستند که در مرحله بعد با متغیر سوم، یعنی زمان تداوم سیل. پیوند داده شدند. مقایسه توزیع های چندمتغیره ایجاد شده با مفصل تجربی متناظر نشان داد که در پیوند دومتغیره PV، مفصل فرانک (NSE=0. 996) و در پیوند سه متغیره PVD، مفصل گامبل (NSE=0. 978) بهترین برازش را بر داده های مشاهداتی داشتند. مقایسه مقادیر چندک متغیرهای سیل.برای دوره های مختلف بازگشت تک متغیره، دومتغیره و سه متغیره متناظر در حالت های AND و OR در حوضه بازفت نشان داد که مقدار دوره بازگشت ثانویه محاسبه شده، از حالت AND متناظر آن کوچکتر و از حالت OR متناظر آن بزرگتر می باشد. همچنین مقایسه دوره بازگشت های شرطی توام نشان داد که دوره های بازگشت شرطی نوع دوم (یعنی دوره بازگشت وقوع یک متغیر سیل.به شرط وقوع دو متغیر دیگر سیل. از مقادیر مربوط به نوع اول (یعنی دوره بازگشت وقوع دو متغیر داده شده به شرط وقوع متغیر سوم) بیشتر است.